Champagne: alles wat je moet weten voor de feestdagen

Champagne: alles wat je moet weten voor de feestdagen

Het is bijna het einde van het jaar! Het moment bij uitstek om tijd spenderen met vrienden en familie, en natuurlijk, om champagne te drinken! Maar wat maakt champagne zo bijzonder, en waarom is het de ultieme drank voor feestelijke gelegenheden?

Het is een bruisende wereld waar (bijna) iedereen graag van geniet, maar niet iedereen veel vanaf weet. Daarom een korte introductie! Zo kan je, als je bubbels schenkt met de feestdagen, er ook wat over vertellen.

Bollinger R.D. 2008 Magnum

Wat is champagne?

Champagne is een mousserende wijn die exclusief wordt geproduceerd in de Champagnestreek van Frankrijk. Alleen mousserende wijnen uit deze regio, gemaakt volgens strikte productieregels, mogen de naam champagne dragen. Dankzij die strikte rondom productie en herkomst is champagne synoniem geworden met kwaliteit.

Het Bureau du Champagne is een instantie die er op toekijkt dat elke producent deze regels volgt, maar ook dat andere producenten geen misbruik maken van de benaming. Verder is het bureau ook verantwoordelijk voor de promotie van champagne. En tot slot staat de Franse zetel van het Bureau du Champagne ook in voor R&D binnen de categorie. Het bureau heeft eigen wijngaarden in de streek waarop ze kunnen experimenteren. Een voorbeeld van zulke R&D is het onderzoek naar nieuwe druivenrassen die beter bestand zijn tegen ziekten en de gevaren van klimaatsverandering.

Champagne - feestdagen - gregoire van den ostende bureau du champagne
Grégoire Van den Ostende – directeur Bureau du Champagne Benelux

Druivensoorten

Voor de productie van champagne zijn er verschillende druivensoorten toegestaan, maar er zijn er drie die erboven uit steken: chardonnay, pinot noir, en pinot meunier. Deze drie soorten samen staan in voor meer dan 99% van alle productie. De overige toegestane druivenrassen (pinot blanc, pinot gris, petit meslier, en arbane) vormen samen slechts 0,3% van alle aanplanting.

In 2021 kwam er een achtste toegestane druivenras bij, voltis, die voorlopig alleen voor experimentele doeleinden gebruikt wordt. Deze eerste wijziging in 90 jaar in de regelgeving omtrent champagne-druiven is er met oog op de toekomst gekomen. De voltis-druif zou goed bestand zijn tegen de uitdagingen die het veranderende klimaat met zich meebrengt.

Van de grote drie is chardonnay de enige witte druif. Pinot noir en meunier zijn blauwe druivenrassen. Meeste champagnes zijn een samenstelling van wijnen van deze drie rassen. Elk druivenras heeft een eigen aroma- en smaakprofiel. Zo zal chardonnay vaak frisse zuren toevoegen aan de schuimwijn. Pinot meunier kan aromas en smaken zoals perzik en steenvruchten toevoegen, en Pinot noir vaak toetsen van rood fruit en donkere bessen. Het mengen van de druivenrassen is echter niet verplicht: een blanc de blancs bijvoorbeeld zal enkel van witte druiven gemaakt zijn, bij champagne bijna steeds 100% chardonnay.

Champagne Lallier

Champagnestreek

De streek Champagne ligt in het noordoosten van Frankrijk. De streek is verdeeld in vijf subregio’s, elk met hun eigen invloed op de druiven die gebruikt worden voor champagne.

Tussen Reims en Épernay bevindt zich de Montagne de Reims, bekend om zijn pinot noir-druiven die de champagne kracht en structuur geven. Ten westen van Épernay, langs de Marne-rivier, ligt de Vallée de la Marne. Hier domineert de meunier, die voor een fruitig en rond karakter in de wijn zorgt. Ten zuiden van Épernay strekt de Côte des Blancs zich uit, waar voornamelijk chardonnay wordt verbouwd. Deze druiven voegen voornamelijk elegantie en frisheid toe aan de champagne.

Verder naar het zuiden ligt de Côte de Sézanne, eveneens met een focus op chardonnay, maar met iets minder uitgesproken eigenschappen. In het zuidelijke deel van de Champagnestreek, nabij Troyes, bevindt zich de Côte des Bar, ook wel bekend als de Aube. Hier wordt voornamelijk pinot noir geteeld, om diepte en rijkdom aan de champagne toe te voegen.

Elke subregio heeft dus zijn eigen kenmerken en draagt bij aan de veelzijdigheid en complexiteit die kenmerkend zijn voor champagne. De gehele categorie telt ongeveer 34.200 hectare aan wijngaarden. Gemiddeld zorgen die voor zo’n 11.400 kilo druiven per hectare. Dat is goed voor zo’n 314 miljoen flessen champagne per jaar!

Billecart-Salmon Nicolas François 2008

Stijlen van champagne

Champagne wordt gemaakt in verschillende stijlen. Natuurlijk heeft ook elke stijl eigen kenmerken.

Non-Vintage champagne is een samenstelling van wijnen van verschillende jaren. Er wordt voornamelijk gewerkt met wijn van vers geoogste druiven, waar reservewijnen (productie van voorgaande jaren) aan toegevoegd worden. Deze assemblage waarborgt de constante huisstijl van het huis, zodat elke fles dezelfde vertrouwde ervaring biedt.

Daartegenover staat de Vintage champagne, een ode aan een uitzonderlijk oogstjaar. Gemaakt van druiven uit één specifiek jaar, onthult deze wijn een rijkdom en complexiteit die de unieke kenmerken van dat seizoen weerspiegelen.

Een Blanc de Blancs champagne is uitsluitend vervaardigd van witte druiven (in champagne bijna steeds enkel chardonnay) en straalt een lichte en elegante persoonlijkheid uit. Vaak ideaal als aperitief!

In contrast daarmee presenteert de Blanc de Noirs zich. Gemaakt van pinot noir en/of meunier-druiven, biedt deze champagne meestal een vollere en krachtige smaakbeleving, rijk aan diepgang en intensiteit. Deze champagnes zijn eerder geschikt om te drinken bij het eten, dan als aperitief.

Tot slot is er de Rosé Champagne, een speelse en verleidelijke verschijning. Vaak ontstaat deze door een vleugje rode wijn toe te voegen aan de blend, wat resulteert in frisse en fruitige tonen. Deze techniek wordt bijna enkel in de Champagnestreek toegepast. In vele andere regio’s is het niet toegestaan om op deze manier rosé wijn te maken.

Billecart-Salmon Brut Rosé

Hoe wordt champagne gemaakt?

Zoals elke wijn begint het produceren van champagne uiteraard in de wijngaard. Gemiddeld moet er voor één fles champagne zo’n 1,2 kilogram aan druiven geoogst worden. Die oogst gebeurt 100% handmatig en in zo’n 2 à 3 weken. De exacte periode is afhankelijk van het druivenras én de weersomstandigheden van het oogstjaar. Het zijn de wijnboeren die beslissen wanneer de druiven geoogst moeten worden.

Alles tot en met de oogst noemt men wijnbouw (viticultuur), alles erna wijnmaken (vinificatie). De eerste stap in het wijnmaken is het persen van de vers geoogste druiven tot sap. Bij champagne wordt er traag en voorzichtig geperst, zodat de pitten niet mee geperst worden. Die zouden voor ongewenste bittere smaken zorgen. Het sap wordt vervolgens geklaard tijdens de débourbage, waarbij onzuiverheden bezinken en worden verwijderd.

Tijdens de eerste fermentatie wordt dit geklaarde sap omgezet in een stille wijn. Verschillende basiswijnen worden daarna vakkundig gemengd in de assemblage om de gewenste smaak en stijl te bereiken.

De wijn wordt gebotteld en ondergaat een in de fles een tweede gisting, bekend als tirage, waarbij suiker en gist worden toegevoegd om de kenmerkende bubbels te creëren. Deze toevoeging noemt men liqueur de tirage. Na de tweede fermentatie rijpt de wijn op de gistcellen, wat bijdraagt aan de complexiteit van de smaak. Bij champagne moet deze fase minstens 15 maanden duren.

Om de fles helder te maken, worden de flessen in deze lange periode met regelmaat gedraaid en gekanteld tijdens de remuage, zodat het bezinksel naar de hals zakt. Vervolgens wordt tijdens de dégorgement de flessen ‘ontkeeld‘ om het bezinksel te verwijderen.

Hierna kan een kleine hoeveelheid suikerdosering, de liqueur de dosage, toegevoegd worden om de zoetheid van de champagne te bepalen. Ten slotte wordt de fles afgesloten met een kurk, voorzien van een metalen kap en een muselet (draadkorf), klaar om te worden genoten.

Leuk weetje: om een fles champagne te openen moet je steeds zes keer aan de muselet draaien. Hetzelfde voor elke fles, ongeacht het merk of type.

Bollinger R.D. 1985

Champagne tips & tricks

Een mooi en vaak prijzig product zoals champagne verkeerd bewaren of verkeerd schenken is doodzonde. Daarom enkele tips:

Champagne bewaren

Laat de fles rusten na dat je ze vervoerd hebt. De ideale bewaarplek voor een fles champagne is donker (met bij voorkeur enkel kunstlicht), constant van temperatuur (tussen de 10 en 15°C), vrij van andere geuren, en geventileerd met een luchtvochtigheid tussen de 60% en 80%.
Staand of liggend? Dat maakt niet veel uit voor champagne!

De meeste champagnes zijn gemaakt om binnen het jaar op te drinken. Sommige champagnes, zoals meeste vintages champagnes, kunnen langer bewaard worden. De allerbeste zelfs tot zo’n 40 jaar lang.

Champagne serveren op de juiste temperatuur

Champagne dient goed gekoeld te worden. Dat doe je door de fles 30 minuten van tevoren in een ijsemmer te plaatsen die voor de helft gevuld is met ijs en water. Of, een paar uur gekoeld op de koelste plek van de koelkast (onderin). De ideale serveertemperatuur is tussen de 8 en 10°C.

Een champagne-fles openen

Haal je de champagne uit een ijsemmer? Droog de fles dan eerst even af met een doekje. Vervolgens toon je het label van de fles om je gasten te informeren over wat je gaat serveren.

Verwijder de capsule en draai de muselet los met je duim op de kurk, zodat deze zeker niet ploft. Houd de fles schuin in hoek van ongeveer 45° graden, maar let goed op dat deze naar niemand gericht is. Houd de kurk vast en draai de fles, niet andersom(!), tot de kurk verwijderd kan worden.

Volgens de regels van de kunst mag de kurk niet knallen, maar een knallende kurk heeft natuurlijk wel iets feestelijk! Op restaurant zou de fles met een zucht geopend moeten worden. Maar met de feestdagen kunnen we die regel wel even vergeten!

Champagne in het glas uitschenken

Schenk langzaam en in twee keer. Op deze manier krijg je een kleine schuimkraag die niet overbruist.
Champagne schenken doe je best in een (witte)wijnglas: een hoog, bol en naar boven toelopend glas met een dunne rand. Flûtes geven te weinig aroma’s vrij en bij coupes gaan de bubbels er te snel uit.

Champagne drinken

Champagne drinken doe je met al je zintuigen. Van luisteren naar het openen van de fles en naar de bubbels, tot zien naar de kleur en intensiteit van de champagne.

Gebruik je neus om alle aroma’s te ontdekken en je tastzin om van het verfijnde glaswerk te genieten. Tot slot, zet je uiteraard je smaakzin in om de heerlijke champagne te proeven!

Meer lezen over champagne? Vorig jaar maakte ik een lijstje met de 10 beste champagnes die ik dat jaar proefde!

Foto’s: Yannick Van Dyck
met uitzondering van de tweede en de laatste foto: credit Bureau du Champagne

Een reactie achterlaten

Je e-mailadres zal niet getoond worden. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *